Diễn đàn khoa học: “Quản trị địa phương ở đơn vị hành chính phường”

(apag.edu.vn) - Ngày 02/11/2025, Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam phối hợp cùng Học viện Hành chính Quốc gia và UBND phường Tây Hồ tổ chức Diễn đàn “Quản trị địa phương ở đơn vị hành chính phường”.

Diễn đàn nhằm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đồng thời cập nhật những nhận thức mới về quản trị đô thị ở cấp cơ sở, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền đô thị và chuyển đổi số toàn diện.

Tham dự diễn đàn có đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, nhà khoa học, chuyên gia đến từ Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, Học viện Hành chính và Quản trị công cùng các đại biểu thành phố Hà Nội và lãnh đạo phường Tây Hồ.

Từ lý luận đến hành động trong quản trị đô thị cấp phường

Phát biểu tại diễn đàn, TS. Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển đổi từ mô hình quản lý sang mô hình quản trị hiện đại, lấy chính quyền phường làm trung tâm, đóng vai trò trụ cột kiến tạo và kết nối phát triển. Ông khẳng định, trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền đô thị 2 cấp từ ngày 01/7/2025, việc đổi mới tư duy, thể chế và nguồn lực là yêu cầu tất yếu để bảo đảm phát triển bền vững đô thị phường.

Tuy nhiên, trong quá trình vận hành, mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp không tránh khỏi các khó khăn, thách thức, nhất là hiện nay đất nước ta đang chuyển từ quản lý nhà nước sang quản trị địa phương, trong đó có quản trị địa phương ở đô thị (phường).

Theo TS. Trần Anh Tuấn, với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, quản trị địa phương không chỉ đòi hỏi chính quyền phường phải được quyết định các vấn đề thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn phường mà còn phải là trung tâm, trụ cột thực hiện sứ mệnh định hướng, kiến tạo, điều phối và kết nối phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội.

Chính quyền phường phải thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, kể cả nhân lực số, năng lực số trên các khía cạnh: Kiến thức, kỹ năng, tư duy để ra các quyết định dựa trên dữ liệu và thực hiện chính sách dựa trên cơ sở khoa học.

Đồng thời, chính quyền cần kết nối, phát huy sức mạnh của khu vực doanh nghiệp, phát triển kinh tế tư nhân, đổi mới sáng tạo, chịu sự giám sát, lắng nghe phản biện và phát huy nguồn lực của doanh nghiệp, của các tổ chức xã hội; đổi mới tổ chức và hoạt động của cộng đồng dân cư theo hướng tự quản, tự chủ… tạo sự kết nối, hợp tác giữa chính quyền - doanh nghiệp - cộng đồng dân cư.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ chỉ ra hàng loạt khó khăn, thách thức trong quản trị của chính quyền phường hiện nay.

Cụ thể, việc chịu sức ép về tổ chức, biên chế dẫn đến quá tải về công việc; chưa xây dựng danh mục vị trí việc làm ở phường; phân quyền, phân cấp nhưng chưa sửa đổi quy trình, thủ tục đồng bộ (quản lý đất đai, trật tự xây dựng, vệ sinh môi trường, dịch vụ công); chưa được trao quyền tự quản địa phương về công việc, tài chính, biên chế; việc chuyển đổi số chưa đồng bộ, còn chậm; xây dựng đô thị phường thông minh; đội ngũ cán bộ, công chức hạn chế về năng lực, thiếu động lực làm việc…

Tây Hồ: Điểm sáng trong mô hình quản trị hiện đại

Với vai trò đơn vị đăng cai, phường Tây Hồ được đánh giá là một trong những địa phương tiên phong của Thủ đô trong công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Tây Hồ cho biết: “Phường Tây Hồ luôn coi việc xây dựng chính quyền phục vụ là nhiệm vụ trung tâm; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, minh bạch hóa quy trình giải quyết thủ tục hành chính và tăng cường tương tác với người dân qua nền tảng số để lắng nghe, đáp ứng kịp thời nhu cầu thực tiễn”.

Phường cũng là địa phương tiên phong triển khai mô hình quản trị thân thiện, gần dân, gắn kết giữa chính quyền - doanh nghiệp - cộng đồng, hướng tới đô thị văn minh, hiện đại, đáng sống. Những kết quả đạt được là minh chứng sinh động cho hiệu quả của chủ trương đổi mới quản trị cơ sở, được các đại biểu đánh giá cao tại diễn đàn.

Giải quyết vòng luẩn quẩn “xin - cho” 

GS.TS. Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công cho biết, chuyển đổi từ chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp giúp giảm các tầng lớp trung gian, nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền, làm tăng hiệu lực quản trị nhà nước, bảo đảm các quyết định được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Chính quyền cấp phường được trao quyền chủ động hơn, nâng cao trách nhiệm trong phục vụ và hỗ trợ người dân.

Việc chuyển đổi từ tư duy “mệnh lệnh - hành chính” sang “phục vụ - quản trị” đã tạo ra những tác động rõ rệt trong tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp phường, thể hiện sự thay đổi căn bản trong văn hóa quản lý nhà nước.

GS.TS. Nguyễn Quốc Sửu cho biết, mặc dù hiện nay đã có rất nhiều quy định về phân cấp, phân quyền nhưng thực tế các phường làm gì cũng phải xin cấp thành phố. Như vậy là chưa thực hiện được tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Theo GS.TS. Nguyễn Quốc Sửu, giải pháp nền tảng để giải quyết vòng luẩn quẩn “xin - cho” và nâng cao trách nhiệm của chính quyền phường là hoàn thiện thể chế xác nhận tư cách pháp nhân công quyền của chính quyền địa phương (quy định rõ chính quyền phường là pháp nhân công pháp, có tài sản và ngân sách riêng), tự chịu trách nhiệm (độc lập trước pháp luật và người dân về các quyết định của mình) và tăng cường cơ chế tài phán (bảo đảm người dân có thể khởi kiện các quyết định hành chính một cách hiệu quả, bình đẳng trước pháp luật). Bên cạnh đó, cần phát triển nguồn nhân lực chuyên nghiệp với việc xây dựng hình ảnh “công chức đô thị chuyên nghiệp, thân thiện, tận tâm và sáng tạo”.

PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công chỉ ra 4 nhóm “điểm nghẽn” đang tác động trực tiếp đến hiệu suất và tính hiệu quả của chính quyền cấp phường. Cụ thể là việc quá tải về khối lượng công việc và áp lực tâm lý đối với đội ngũ công chức; bất cập về năng lực và cơ cấu đội ngũ công chức; “khoảng trống” trong cơ chế phối hợp và chỉ đạo, điều hành; vướng mắc về thể chế, quy trình và hạ tầng hỗ trợ vận hành.

Từ việc nhận diện các “điểm nghẽn” cốt lõi, PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến chỉ ra các nhóm giải pháp mang tính chiến lược để mô hình chính quyền 2 cấp tại Hà Nội vận hành hiệu quả, trong đó tập trung vào việc nâng cao năng lực thực thi của cấp phường và hiện đại hóa phương thức quản trị của cấp thành phố.

Các tham luận tại diễn đàn tập trung phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của quản trị đô thị hiện nay, đặc biệt về vai trò, thẩm quyền và cơ chế hoạt động của chính quyền phường trong mô hình chính quyền đô thị. Nhiều chuyên gia nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức, đồng thời lấy người dân làm trung tâm trong mọi hoạt động hành chính công.

Trong phần chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, GS. Takada Hirofumi, Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia Nhật Bản giới thiệu mô hình quản trị địa phương của Nhật Bản, nhấn mạnh hiệu quả của việc phân cấp, trao quyền chủ động cho cơ sở, phát triển đô thị thông minh và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.

Một điểm nhấn của chương trình là phiên đối thoại và phản biện mở, nơi các nhà khoa học và đại diện chính quyền cơ sở cùng thảo luận, đưa ra các kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện mô hình quản trị phường trong thời kỳ chuyển đổi số.

Các ý kiến tập trung vào các vấn đề như: Nâng cao năng lực đội ngũ công chức; đẩy mạnh số hóa thủ tục hành chính; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức xã hội; thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, khởi nghiệp tại địa bàn phường.

Tổng kết diễn đàn, TS. Trần Anh Tuấn ghi nhận nỗ lực của Ban tổ chức và phường Tây Hồ trong công tác chuẩn bị, đồng thời khẳng định: “Những kết quả, kinh nghiệm và ý tưởng được chia sẻ tại diễn đàn sẽ là cơ sở quan trọng để Hiệp hội và các cơ quan chức năng tiếp tục hoàn thiện chính sách về quản trị đô thị cấp phường, hướng tới xây dựng nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp và hiện đại”.

Với tinh thần cầu thị - khoa học - đổi mới, Diễn đàn “Quản trị địa phương ở đơn vị hành chính phường” không chỉ là không gian học thuật mà còn là bước đi cụ thể trong hiện thực hóa chủ trương xây dựng chính quyền đô thị hiệu quả.

Sự kiện được tổ chức tại phường Tây Hồ, nơi hội tụ giữa khoa học, thực tiễn và khát vọng đổi mới đã góp phần lan tỏa mô hình chính quyền gần dân, vì dân, đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng Thủ đô Hà Nội văn minh, hiện đại, phát triển bền vững.

PV